YazıPortal Resmi İnternet Sayfasıdır
İlişkili içerikler
(Yazının İngilizce çevirisini, yazının sonunda okuyabilirsiniz / You can read the English translation at the end of this article)
Yönetmen: Ken Loach
Oyuncular: Ian Hart, Rosanna Pastor, Frederic Pierrot, Tom Gilroy, Lawrence
Iciair Bollain
Ümit ÖZDEMİR / 06.05.2024
Amcası David’in rahatsızlanması ve hastaneye kaldırılmasıyla açılan film, David’in hastanede hayatını kaybetmesiyle yeğeni Kim’in David’den kalan kültürel mirası okumasıyla devam eder. Amcası David’in İspanyol İç Savaşı’na POUM saflarında katılmış, bir Troçkist olduğunu öğrenmesiyle merakı biraz daha artan Kim’in araştırmasıyla yönetmen Loach kamerasını İspanya İç Savaşı yıllarına çevirir…
Kaybedilmiş bütün savaşların anısı ve bellek yükü geleceği belirler. Kim’in amcası David’in devrimci geçmişine olan ilgisi, insanların ve toplumların ortak meselesi olan “ben kimim” “nereden geliyorum” ve “nereye gidiyorum” evrensel sorulara odaklanır. Kim’in bu merakı film yoluyla ortak tarihi ve kültürel belleği inşa ederken, karşısına çıkan gerçekler Loach filmlerinde sıkça karşımıza çıkan bir temanın; kişisel olanla toplumsalın iç içeliğini ve bütünlüğünü yansıtır. Dramatik yapıyı tarih merakı, geçmişe yolculuk ve kişisel ile toplumsalın bütünleşmesi üzerine kuran Loach, David’in yaşadıklarını flashback (geriye dönüşlerle) anlatır.
İspanya İç Savaşı’nda kendi içinde bölünen dünya sol sosyalist hareketinin trajedisini ortaya koyan Loach, bu durumu köylü bir kadının birbirleriyle savaşan Troçkist, Stalinist ve Anarşist gruplara söylediği “neden birbirinizle savaşıyorsunuz faşistlerle savaşsanıza” repliğiyle yansıtır. David’in silahına sarılıp İspanyol kadının pazar çantasına ateş etmesiyle biten sahne, iç savaş içinde iç savaşın buruk bir tasviridir. Kadının feryadı ve kaçınılmaz olarak solun yenilgisini haber veren isyanı, trajediyi haber veren Shakespearyen anlatı yapısına birebir uyumludur.
İspanya İç Savaşı’na Cumhuriyetçilerin saflarında katılan ancak yaşadıkları yüzünden morali bozulan David’in kişisel dramı, İspanyol toplumunun trajedisine dönüşür. Amerikalı milyarder burjuva Hearst’ün mali yardımda bulunduğu Hitler ve Franco desteğini de alan Franco ve falanjistleri İspanyol devrimini İkinci Dünya Savaşı öncesinde ezdi. Bu yenilginin görünür nedenlerinden biri dünya sol, sosyalist hareketindeki 2. Dünya Savaşı öncesindeki bölünmedir. Tam 40 yıl faşizmle yönetilen İspanya, 1978’de yapılan anayasal reformlarla burjuva demokrasisine geçebildi.
Tam 40 yıl boyunca İspanyol halkına faşizmi reva gören “uygar” Avrupa ülkeleri, bu konuda hiçbir adım atmadı. Ken Loach’un Ülke ve Özgürlük filmi, neoliberalizmin etkilerini daha net hissettirdiği 1990’ların ikinci yarısından buraya nasıl geldik ? Sorusunun cevabını arayan ortalama izleyiciye verdiği yanıtlar yüzünden değerli bir film. Sınıflar mücadelesinde emekçi sınıfların her kaybı, sadece o sınıfların değil onun kültüründen beslenen, onun kazanımlarıyla ayakta kalabilen diğer sınıfları da derinden etkiler.
Loach, Ülke ve Özgürlük’te kaybedilen bir sınıf savaşının, kaybın nedenlerini sorgulatmanın ötesinde günümüze etkilerinin neler olabileceğini tartışmaya açar. Filmin İspanya’da hala en çok izlenen filmlerin başında yer almasının görünür nedenlerinden biri de budur. Sınıflar mücadelesinin sadece iki sınıfın burjuvazi ve emekçiler arasında geçmediğini, onlar adına kültürel ürünler veren sanat eserleri arasında da bir çatışma konusu olduğu yadsınamaz bir gerçekliktir.
Kim’in kişiliğini inşa ederken geçtiği yol, kişisel olanı toplumsal bağlamına oturtarak anlatan Loach, amca David ve İspanyol İç Savaşı’nın kaybının yarattığı melankoli ile gerçekçi anlatı dilini ustaca sentezlemesiyle Ülke ve Özgürlük’ü politik sinemanın unutulmazları arasına yerleştiriyor.
Kim amcası David’in fularında bulduğu İspanya toprağını mezarına serperken, komünist şair William Morris’in “The Day is Coming” şiirini okur. Loach’un bu film sahneleri kolektif belleğe çağrı mesajları olarak okunabilir. Kim kendinden bir kuşak önce Margaret Thatcher ordularının madenci grevine saldırısına karşı madenci direnişini hatırlamaz. Buna karşın, Kim David’in arşivinde bulduğu 1936 İspanya İç Savaşı’nın tartışmalarını Daily Worker gazetesinden okur. 1936’da Franco’nun falanjistlerinin yerini 1982’de Thatcher’ın ordu birlikleri almıştır. Tam da bu esnada Loach’un Ülke ve Özgürlük’te kolektif belleğe yaptığı çağrı anlamlıdır. 1936’daki İç Savaş, 1982’de neoliberal saldırı dalgasına karşı ekmeğini korumak için özelleştirmeye karşı direnişe geçen İngiliz maden işçilerinin mücadelesiyle bütünleşir. 1936 direnişçileri İspanya toprağını faşizm belasından kurtarmak için mücadele ederken, 1982 direnişçileri işçi sınıfının bütün kazanımlarını yok etmeye çalışan “Demir Lady” Margaret Thatcher’a karşı direnirler..
Sınıflar mücadelesinin kolektif hafızasını silmek, emekçilerin çoğu zaman canları pahasına yarattığı kazanımların özgürlüğün ta kendisi olduğunu unutturmak adına burjuva saflardan yapılan bütün saldırılar işçi ve emekçi sınıfların fiziki varlığıyla sınırlı değildir. Saldırılar aynı zamanda ve daha çok ortak mücadele belleğini zayıflatmaya ve yaralamaya yönelir. Ülke ve Özgürlük, bu bağlamıyla onu ehlileştirmek için Cannes Film Festivali’nde verilen ödüllerden çok daha önemli bir işleve sahiptir. Çünkü sizde biliyorsunuz ki geçmiş aslında bugündür..
Filmde kayıp ve yas duygusunun emekçi sınıflar için görünür sembolleri, Blanca’nın sevgilisinin cenaze törenindeki direniş konuşması, Stalinistler tarafından katliyle birlikte David’e miras kalan kızıl fuları ve The Day is Coming şiirini okuyan Kim’in hafızasına yerleşmesiyle birleşir. Sıradan insanların başka bir ülkenin özgürlüğünün tehlikeye düşmesi tehdidine karşı silaha sarılmalarıyla biçimlenen sınıf savaşı, bütün eksikliklerine rağmen canlı, özgün karakterlerin diliyle İspanyol İç Savaşı’nın izler kitleye aktarılması filmin en özgün yanıdır. Sıradan insanları azizleştirmeyen, kahramanlaştırmadan epik bir öyküyü kendi gerçekliği içinde tartışmaya açan yönetmen Ken Loach, Marx’ın “İnsanlar tarihlerini kendileri yaparlar, ama onu serbestçe kendi seçtikleri parçaları bir araya getirerek değil, dolaysızca önlerinde buldukları geçmişten devreden verili koşullarda yaparlar” sözünü film haline getirmeyi başarır.
Filme damgasını vuran kolektifleştirme sahnesi, tamamen doğaçlama yöntemlerle çekildi. Bu sahne Ülke ve Özgürlük’e siyasi derinliğini ve anlamını veren oyunculuk yeteneğinin ortaya çıktığı sahnedir. Bu sahnedeki uyum ve performansın görünür nedeni, Loach’un oyuncuları tamamen özgür kılan, onlardan yeteneklerini ortaya koymasını isteyen özgürlükçü tutumunun ürünüdür.
Bu birleşim sanatta kolektif çabanın, onu üreten bireyleri de aşarak yeni bir estetik seviyenin habercisidir. İspanya İç Savaşı’na ezilenlerin gözünden bakan Ülke ve Özgürlük’ü Troçkist bir yönetmenin çekmesi tesadüf değil, bir zorunluluktu. İspanyol İç Savaşı’nın kaybı, İspanyol halkının 40 yıl boyunca faşist Franco rejiminin boyunduruğu altında ezilmesine sebep olması bakımından acı bir yenilgidir.
Uluslararası sosyalist hareketin bölünmesi, Blanca’nın Stalinist askerler tarafından katli, Goya’nın 1908 Madrid ayaklanmasında”Kurşuna Dizilenler” tablosunu anımsatırcasına isyanın bastırılması, melankolinin yükselmesine neden olur. Bütün filmin anlatıcısı David’in “devrimler çabuk yayılır ve eğer biz burada başarmış olsaydık, dünyayı değiştirebilirdik” sözleri filmin politik mesajıdır.
Benzer bir biçimde Ken Loach’un İspanya İç Savaşı için “Yaşadığımız yüzyılda halkın bu gezegenin gerçek sahibi olabilmesi için birkaç büyük fırsat çıkmıştı. Bu da onlardan biriydi” sözleri önemlidir.
Gerçekten de 2. Dünya Savaşı öncesinde verilen sınıf mücadelelerinin kırılma noktası İspanya İç Savaşı’dır. Faşistler karşı devrimle İspanya’yı yedekledikten sonra Avrupa’nın geri kalanına saldırmak için zamanı kollayacaklardır…
Faşizme karşı verilen mücadelenin hatıraları ve yadigarlarının izinden bir dönemi aydınlatmayı başaran Ülke ve Özgürlük, dramatik yapısı, olay örgüsü ve karakterleriyle özgün bir demokrasi deneyiminin kanla bastırılmasının neler olabileceğini tartışması bakımından müstesna bir filmdir. Avrupa kahverengi bir faşizm vebasına yakalanırken, faşist işgalden kurtarılması ülkeler ve halkların çok ağır bedeller ödemesini gerektirdi…
Filmi başarıya ulaştıran bir diğer olgu, Ken Loach’un oyuncu yönetimindeki inkar edilemez başarısıydı. David’in torunu Kim’i oynayan Suzanne Maddock’un dedesinden kalan mektupları okurken ağladığı sahneler için söylediği “gözyaşlarım gerçekti oynamıyordum, sahici tepkiler veriyordum” sözleri bu durumun kanıtı gibidir. Yükselen karşı devrime karşı silaha sarılmak zorunda kalan Uluslararası Tugayların trajik yenilgisi usta yönetmen Metin Erksan’ın da filmi izlerken ağlamasına neden olur. Bu, filmdeki kayıp ve yas duygusunun seyirciye de geçtiğini gösterir. Filmin vizyona girmesiyle birlikte yoğun bir ilgi görmesi, deyim yerindeyse seyircilerin akın akın filmi izlemeye koşmasıyla Loach yeniden ayağa kalkabilmiştir. Özellikle 1990’ların ikinci yarısında Ken Loach’a uygulanan sansür, filmlerini göstermeme ve parasızlık yüzünden Mc Donald’s reklamı bile çekmek zorunda kalmasıyla şekillenen süreç, Ülke ve Özgürlük’ün gişe başarısıyla sona erdi.
Loach sinemasının belirgin niteliği, kişisel trajedileri toplumsal bağlamıyla birlikte ele alıp yorumlamasıdır. O’nun bu sinema dili, kişisel olan her şeyin toplumdan, üretim ilişkilerinden ve üretim ilişkileri ile biçimlenen mülkiyet ilişkileri ve elbette bunların üzerinde inşa olunan kültürel dolayımla iç içe geçerek gerçekçi bir sinema estetiğine ulaşır. Loach’un emekçilerin adına yenilgilerin ve zaferlerin kaydını tuttuğu sinema anlatısı, sıradan insanların hayatlarıyla bütünleşti ve onlara anlatılan hikayenin aslında kendi hayatlarının hikayesi olduğu ve bu hikayede kendinden bir şeyler bulabileceği mesajını iletti. Umarız ki sinemaya The Old Oaks’la veda eden bu kıymetli yönetmenin anlatı dili ve derdi, başka yönetmenlere de ilham kaynağı olsun…
BLANCA’S RED SCARF: DEPICTION OF CLASS STRUGGLE IN THE FILM COUNTRY AND FREEDOM.
Director: Ken Loach
Cast: Ian Hart, Rosanna Pastor, Frederic Pierrot, Tom Gilroy, Lawrence
Iciair Bollain
Year of Production: 1995
The film opens with the illness and hospitalization of his uncle David, and continues with his niece Kim’s reading of David’s cultural heritage after his death in the hospital. Kim’s curiosity is piqued when she learns that her uncle David was a Trotskyist who fought in the Spanish Civil War in the ranks of the POUM, and with Kim’s research, director Loach turns his camera to the Spanish Civil War years…
The memory of all lost battles and the burden of memory determine the future. Kim’s interest in her uncle David’s revolutionary past focuses on the universal questions of “who am I”, “where do I come from” and “where am I going”, which are common to people and societies. While Kim’s curiosity constructs a shared historical and cultural memory through the film, the truths he encounters reflect the intertwining and unity of the personal and the social, a theme that we often encounter in Loach films. Loach builds the dramatic structure on historical curiosity, the journey into the past and the integration of the personal and the social, and narrates David’s experiences through flashbacks.
Loach reveals the tragedy of the world’s left-wing socialist movement, which was divided within itself during the Spanish Civil War, and reflects this with the line “why are you fighting each other, why don’t you fight the fascists?” uttered by a peasant woman to the Trotskyist, Stalinist and Anarchist groups fighting each other. The scene that ends with David grabbing his gun and shooting the Spanish woman’s market bag is a bitter depiction of civil war within civil war. The woman’s cry and her rebellion, which inevitably foreshadows the defeat of the left, is in line with the Shakespearian narrative structure that foreshadows tragedy.
The personal drama of David, who joined the Spanish Civil War on the side of the Republicans but is demoralized by his experiences, turns into a tragedy of Spanish society. Franco and his phalangists, backed by Hitler and Franco and financed by the American billionaire bourgeois Hearst, crushed the Spanish revolution before the Second World War. One of the visible reasons for this defeat was the division in the world left and socialist movement before World War II. After 40 years of fascist rule, Spain was able to transition to bourgeois democracy with constitutional reforms in 1978.
For 40 years, the “civilized” European countries, which had subjected the Spanish people to fascism, did not take any steps in this regard. Ken Loach’s Country and Freedom is a valuable film because of the answers it gives to the average viewer looking for the answer to the question: How did we get here from the second half of the 1990s, when neoliberalism made its effects more clearly felt? In the class struggle, every loss of the working classes deeply affects not only those classes but also other classes that feed on their culture and survive on their gains.
In Country and Freedom, Loach not only makes us question the reasons for the loss of a lost class war, but also discusses its implications for the present. This is one of the visible reasons why the film is still one of the most watched films in Spain. It is an undeniable reality that the class struggle is not only between two classes, the bourgeoisie and the laborers, but also between the works of art that produce cultural products on their behalf. Loach’s masterful synthesis of realistic narrative language with the melancholy caused by the loss of Uncle David and the Spanish Civil War places Country and Freedom among the unforgettable works of political cinema.
Kim reads the communist poet William Morris’ poem “The Day is Coming” as she sprinkles the Spanish soil she found in her uncle David’s scarf on his grave. These scenes from Loach’s film can be read as appeals to collective memory. Kim does not remember the miners’ resistance to the attack on the miners’ strike by Margaret Thatcher’s armies a generation before her. In contrast, Kim reads the discussions of the Spanish Civil War of 1936 in the Daily Worker newspaper, which she finds in David’s archive. Franco’s phalangists of 1936 were replaced by Thatcher’s army units in 1982. At this very moment, Loach’s appeal to collective memory in Country and Freedom is meaningful. The Civil War of 1936 merges with the struggle of British mineworkers in 1982, who resisted privatization in order to protect their livelihoods against the wave of neoliberal attacks. While the 1936 resistance fought to liberate the Spanish soil from the scourge of fascism, the 1982 resistance fought against the “Iron Lady” Margaret Thatcher, who sought to destroy all the gains of the working class.
All attacks from the bourgeois ranks to erase the collective memory of the class struggle, to make us forget that the gains created by the working people, often at the cost of their lives, are freedom itself, are not limited to the physical existence of the working and toiling classes. The attacks are also and more often directed at weakening and wounding the memory of common struggle. In this context, Country and Freedom has a much more important function than the awards given at the Cannes Film Festival to tame it. Because you know that the past is the present.
In the film, the visible symbols of loss and mourning for the working classes are combined with Blanca’s speech of resistance at the funeral of her lover, the red scarf that David inherited when he was murdered by the Stalinists, and Kim’s recitation of the poem The Day is Coming. The class warfare shaped by ordinary people taking up arms against the threat of another country’s freedom being endangered, and the transmission of the Spanish Civil War to the audience through the language of vivid, authentic characters, despite all its shortcomings, is the most original aspect of the film. Director Ken Loach, who discusses an epic story within its own reality without sainthizing or heroizing ordinary people, manages to turn Marx’s dictum “Men make their own history, but they do not make it by freely putting together the pieces of their own choosing, but on the given conditions inherited from the past they find directly in front of them” into a film.
The collectivization scene that marks the film was shot entirely improvisationally. It is the scene in which the acting talent that gives Country and Freedom its political depth and meaning emerges. The apparent reason for the harmony and performance in this scene is the product of Loach’s libertarian attitude, which gave the actors complete freedom and asked them to show their talents.
This combination heralds a new aesthetic level of collective effort in art, transcending the individuals who produce it. It was not a coincidence but a necessity that a Trotskyist director made Country and Freedom, which looks at the Spanish Civil War through the eyes of the oppressed. The loss of the Spanish Civil War was a bitter defeat for the Spanish people, which led to 40 years of oppression under the fascist Franco regime.
The division of the international socialist movement, the murder of Blanca by Stalinist soldiers, the suppression of the rebellion, reminiscent of Goya’s “The Shooting” of the 1908 Madrid uprising, all lead to a heightened melancholy. The whole movie’s narrator David’s words “revolutions spread quickly and if we had succeeded here, we could have changed the world” are the political message of the movie.
Similarly, Ken Loach’s words about the Spanish Civil War: “There have been a few great opportunities in this century for the people to become the true owners of this planet. This was one of them.”
Indeed, the Spanish Civil War was the breaking point in the class struggles that preceded World War II. Having backed up Spain with a counter-revolution, the fascists would bide their time to attack the rest of Europe…
Tracing an era through the memories and relics of the struggle against fascism, Country and Freedom is an exceptional film in terms of its dramatic structure, plot and characters, and its discussion of what can happen when an authentic experience of democracy is suppressed in blood. As Europe contracted a brown plague of fascism, liberation from fascist occupation required countries and peoples to pay a very heavy price…
Another fact that made the movie a success was Ken Loach’s undeniable success in directing actors. Suzanne Maddock, who plays David’s granddaughter Kim, said “my tears were real, I wasn’t acting, I was reacting authentically” when she cried while reading her grandfather’s letters. The tragic defeat of the International Brigades, who were forced to take up arms against the rising counter-revolution, caused master director Metin Erksan to cry while watching the film. This shows that the sense of loss and mourning in the movie was passed on to the audience. Loach was able to get back on his feet as the film attracted a great deal of attention upon its release and audiences flocked to see the film, so to speak. The censorship imposed on Ken Loach, especially in the second half of the 1990s, and the process shaped by not showing his films and even having to shoot a McDonald’s commercial due to lack of money, ended with the box office success of Country and Freedom.
The distinctive characteristic of Loach’s cinema is that it deals with and interprets personal tragedies together with their social context. His cinematic language achieves a realistic cinematic aesthetic by intertwining everything personal with society, relations of production, property relations shaped by relations of production and, of course, the cultural mediation built upon them. Loach’s cinematic narrative, in which he records defeats and victories on behalf of the working people, became one with the lives of ordinary people and conveyed the message that the story being told to them is actually the story of their own lives and that they can find something of themselves in this story. We hope that the narrative language and concerns of this precious director, who said goodbye to cinema with The Old Oaks, will inspire other directors…
