TAHRAN TABULARI: ÇÜRÜMÜŞ BİR ŞEYLER VAR İRAN’DA !

Eylül 24, 2022 410 Görüntülenme

İlişkili içerikler

Mahsa Amini’nin saygın anısına..

Ümit ÖZDEMİR / 24.09.2022

İranlı kadınlar saçlarını kesiyorlar, kendilerine zorla giydirilen baş örtüleri ve türbanları yakıyorlar. Bütün bunların anlamı nedir ? Başını yeterince örtmediği için ahlak polisi tarafından sokak ortasında vahşice katledilen Masha Amini’den sonra İzmir deyimiyle asfalyası atan halkın İran’da halkı ayaklanmaya sürükleyen şey ne ? Tahran Tabuları bu meseleler üzerine düşünenleri içine çeken bir film.

Filmin açılış sahnesinde bir takside Hayat kadınınin taksi şoförüyle cinsel ilişkisi esnasında politik atmosferi ve yaklaşan parlamento seçimleri için onaylanan adayların pek yakında duyurulacağı anonsu yapılır. Otoriter İran rejiminde çocuklu bir kadınla taksisinin içinde seks yapmakta bir sakınca görmeyen şoför, kızını kaldırımda sevgilisiyle el ele yürürken görür ve öfkeye kapılır. İran’da yaratılan iki yüzlü insan tipini haber veren bu sahneyle otoriter-faşist siyasal islamcı rejimin neye benzediğini izleriz. Hayat kadınının kocası ile hapishanede geçen diyalog sahnesinde adamın işlemiş olduğu uyuşturucu satıcılığı suçu yüzünden düştüğü hapisten kurtulmak için görevlilere rüşvet verdiğini ancak verdiği rüşvete rağmen bir türlü serbest bırakılmadığını öğreniriz. Adalet mekanizması çökmüş, adalet rüşvetin ta kendisine dönüşmüştür.

Ayetullah’tan boşanma dilekçesinin kabulünü isteyen kadın önce ret cevabı sonra imalı bir biçimde Ayetullah’ın metresi olması koşuluyla dilekçesinin işleme alınabileceği cevabını alır. Dinsel otoritenin hakimi, ayrıcalıklı konumunu kötüye kullanmakta bir sakınca görmez. Adaletin tamamen keyfi bir yorumla ele alınması çürümenin ikincil kaynağıdır.

Metres olmayı kabul eden kadın Ayetullah’ın evine taşınır, balkon sahnesinden İran’daki gece hayatına geçiş yapan planla İran sosyal hayatının diğer yüzüne bir bakış sunulur. Gündüzleri çok sıkı bir baskı altına alınan sosyal hayat geceleri bambaşka bir boyutta yaşanır. Müzisyen Babek ve DJ arkadaşı uyuşturucu nun kullanıldığı eğlence partilerine katılırlar. Babek gece partisinde cinsel ilişkiye girdiği kadınla parkta buluşur ve gelecek hafta evleneceğini öğrenir. Bakire olmak zorunda olduğu için bu duruma bir çözüm bulmasını, bulmadığı takdirde nişanlısının Babek’i öldürebileceği tehdidinde bulunur. Filmin dramatik çatışmasını şekillendiren bu sahneyle İran’da ahlak anlayışının kadın bedenine tahakkümünün boyutu sergilenir.

Orta sınıf ailenin çocuk bekleyen kadını Sara ve Muhsin çiftinin yaşamından sunulan kesitte, kadının ev içi işlerde ücretsiz çalıştırılması ve kendinden beklenen çocuk doğurma ve büyütme görevlerini yerine getirmesi kayın validesi tarafından öğütlenir. Sara kadın doğum uzmanı randevusundan otomobiliyle eve dönerken İran sokaklarında uyuşturucunun alenen satılması manzaraları gösterilir. Sinizm ve korku rejiminin iletişim boyutu, İran’da halkın ahlak anlayışını bozduğu için uydu alıcıların polis tarafından toplandığı TV haberine tezat oluşturan erotik kanalları gizlice seyreden dede görüntüsüyle verilir.

Babek ve arkadaşı sahtekarlıklar rejimi içinde kızlık zarının tamiri için çözüm ararlar Çin malı yapay kızlık zarının satıldığı dükkanda istediklerini elde edemezler. Sorunu çözmek adına illegal çalışan bir jinekoloğa gitmek zorunda kalırlar. Dramatik çatışmanın ekseni, çürümüş İran toplumunun illegal çalışan mekanlarını gözler önüne seren sahneleriyle derinleşir. Ahlakçılığın tuhaf bir biçimde her türden ahlaksızlığa ve iki yüzlülüğe kapı açan yapısı, ironiye varan bir anlatıya dönüşür.

Sârâ’nın iş başvurusu kabul edilir ancak çalışabilmesi kocasının onayına bağlıdır. Kadının varlığının ve çalışabilme şartının kesin tabiyet ve itaat şartlarına bağlı olması, İran toplumunun kadını yok sayan siyasal islamcı örüntüsüyle birleşir. Çalışmak isteyen Sara’nın bu talebi hamile olduğu gerekçesiyle kocası Muhsin tarafından reddedilir. Filmde bol kitap okuyan ve bağımsızlığını isteyen bir karakter olarak resmedilen Sârâ kendisini hemşire olarak tanıtan metresle aralarında geçen bir diyalogda “düzen dediğimiz şey alışılmış bir kaostan başka bir şey değil” sözleriyle İran’daki rejimin neye benzediğinin bir tasvirini yapar.

Babek’in birlikte olduğu kadının sorununu çözmek için yaptığı bütün girişimler sonuçsuz kalır. Bankadan kredi çekmek için yaptığı başvuru reddedilir. Müzik yapım firmasına yaptığı başvuru kabul edilse de bu yeterli olmaz. Dramatik çatışmanın merkezi en basit sorunun, örneğin İlyas’ın okula kaydının ya da bir albümün çıkması için gereken iznin, “islâmi değerlere uygun olmadığı” gerekçesiyle reddedilmesiyle toplumsal eleştiriye doğru kayar. Hakların engellenmesi, engelin aşılması için rüşvet ve iltimas teklifi ve talebiyle İran toplumundaki dejenerasyonun kökeni hakkında bir fikir verir.

Hayat kadınının Muhsin’le sevişmek için tesadüfen karşılaşması ve birbirlerinden utanarak bunun aralarında büyük bir sır olarak kalması isteği, Babek’in sorununu aşmasına yardımcı olur. Hayat kadını Babek’le bankaya gider sırlarının ve orta sınıf küçük burjuva ahlakçılığının esiri Muhsin, Babek’in önceden talep ettiği krediyi vermek zorunda kalır. Şaka için sitenin Sârâ’nın telefonundan sitenin kapıcısının yeğeni ile hayat kadınının yaptığı erotik telefon görüşmesi, filmin bir diğer dramatik çatışmasına neden olur. Ahlak polisine ihbar edileceği tehdidi ve Sârâ’nın idam cezası alma olasılığı, baskı altındaki bir toplumda bireyler arasındaki her şeyin tehdit unsuruna dönüşmesine neden olur. Muhsin, gebe kalan kızının kürtaj olabilmesi için kendisinden kredi isteyen kapıcısını reddeder. Ancak eşi Sârâ’yı ihbarlayacağı tehdidiyle dramatik çatışma zirveye yürür.

Tahran Tabuları, Persepolis’te ortaya çıkan meselenin yani İran islam devrimi sonrasında ortaya çıkan ağır baskı ve toplumsal yaşamı dinsel fanatizm kuşatmasına alan rejimin yarattığı dejenerasyonun mantık sınırı ve kökenleri hakkında bir fikir veriyor. Filmin zorunlu olarak animasyon tekniğiyle çekilmiş olması estetik açıdan yeni bir anlatı biçimini teknik imkanlarla buluşturarak filmi oldukça ilgi çekici kılıyor. Filmin bütün karakterlerinin baskı altında yaşamlarını sürdürmek zorunda kalmaları yüzünden başka bir kimliğe bürünmeleri, İran toplumunun dokusundaki zedelenmeyi ve şizofreniyi gözler önüne seriyor. Bugüne kadar izlemiş olduğumuz İran filmlerinde görülmemiş bir açıklıkla toplumsal meseleleri tartışmaya açan yapıt, bu nedenle müstesna bir film.

Yazarımızın daha önce yayımladığımız yazıları

SUAT DERVİŞ’İ NASIL BİLİRDİNİZ ? BEN YAZAR SUAT DERVİŞ’İM SERGİSİ ÜZERİNE./13.09.2022

BÜTÜN MÜMKÜNLERİN KIYISINDA: TÜRKİYE İRADESİNİ ARARKEN./08.09.2022

FERHAN ŞENSOY DEĞİRMENLERE KARŞI BİR “SON” KİŞOT/31.08.2022

NEO-OSMANLICILIĞIN AĞIR YENİLGİSİ: BİR FANTEZİNİN AĞIR BEDELİ ÜZERİNE ANALİZ DENEMESİ/15.08.2022

HAFIZA-İ BEŞER: FATSA VE BURJUVAZİNİN YOK EDİCİ MELEĞİ* 1/01.08.2022

TÜRKİYE’NİN KIRMIZI PAZARTESİSİ 15 TEMMUZ DARBESİ, SONUÇLAR, OLASILIKLAR VE OTORİTERİZMDEN ÇIKIŞ ÜZERİNE BAZI FİKİRLER./23.07.2022

25. SANAT YILINDA MOR VE ÖTESİ: ALTERNATİF ROCK’UN YÜZAKI GRUBU

12 MART: UYANIŞLARIN BÜYÜK ETKİSİ, UYANIŞ, DİRENİŞ VE DARBE./02.04.2022

Kitap Tanıtım: 1902 Doğumlular / 07.03.2022

Kitap Tanıtım: Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok!/28.02.2022

Yeni başlayanlar için Kürt Meselesi: Büyük Adam Küçük Aşk /01.10.2021