Mustafa Durmuş / 29.05.2022
Artık bir şey net olarak biliniyor:
Ülkede bir süredir uygulanmakta olan, başta faiz politikası olmak üzere ülkeyi yönetenlerin sınıfsal ve siyasal çıkarlarını önde tutan bir dizi ekonomi politikası sonucunda işsizlik, gelir adaletsizlikleri ve yoksulluk iyice arttı.
Bu politikalar sonucunda, aynı zamanda, hem dövize ve altına yönelim arttı, hem enflasyon yüzde 100’leri aştı, hem Merkez Bankası rezervleri eridi, hem de Hazine adeta patlayan faiz ödemeleri yüzünden ciddi bir krize doğru sürüklendi.
Buna bugünlerde bir de artan jeopolitik riskler eklenince enflasyonun da, döviz kurunun yükselişinin de artık dizginlenebilmesi çok zor görünüyor.
İşin kötüsü, iktidar bloku tüm bunların farkında olmasına rağmen, seçim sathı mailine girildiğinden olsa gerek, bu kötü ekonomik tablo ortada iken bu durumu daha da kötüleştirecek bazı jeopolitik riskleri göz almaktan çekinmiyor.
Üstelik ekonomideki bu kötü durumu düzeltebilecek ne Merkez Bankası’nın, ne de Hazine’nin elinde araç kalmış olmasına rağmen bu riskleri alıyor. Bu da iktidar blokunun derinde yatan zorluklarının ve zorunluluklarının boyutlarının üzerinde iyice düşünüp, ona göre analiz yapmamızı gerekli kılıyor.
KKM servet sahiplerine yaradı
Faizden başlayalım.
Ülkedeki normal banka mevduat faizi oranı dünyanın en düşük reel (enflasyondan arındırılmış) faiz oranı çünkü yaklaşık eksi (-) yüzde 54-56 civarında seyrediyor.
Diğer yandan büyük mevduatlara sahip olanların önemli bir kısmı paralarını Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarında değerlendirdikleri için, hem kur farkını faiz olarak alıyorlar, hem de gelir vergisi ve kurumlar vergisinden muaf tutuldukları için net yüksek reel faiz geliri sağlıyorlar. Yani KKM işi küçük mevduat sahiplerine değil, servetlerini daha önce dövizde tutan bazı servet zenginlerine yaradı.
Maliye halktan vergi alıyor, Hazine bunu rantiyeye faiz olarak ödüyor!
Ancak bu işin Hazine, dolayısıyla da kamu açısından ödenecek bedel cinsinden bir boyutu daha var.
Öyle ki Mayıs 2022 itibariyle Hazine iç borçlarının anapara stoku 1,5 trilyon lira iken, bu borçlar için ödenecek faizlerin toplamı 2 trilyon lirayı geçti. Dahası iç borç anapara (stok) ödemeleri bu yılın ilk 5 ayında 187 milyar lira artarken, iç borç faiz ödemeleri 1,3 trilyon lira civarında arttı. Sadece Mayıs ayındaki bir aylık faiz ödemesi artışı ise 309 milyar liradan fazla oldu. (1) Bu da ülke tarihinde bir ilk olsa gerek.
Kısaca Hazine, özellikle de son beş aydır, artık faizciye çalışır olmuş. Bu da bankaların ilk çeyrekteki net kârlarındaki yüzde 300’lere varan artışın nasıl gerçekleştiğini gösteriyor. Maliye halktan ÖTV, KDV, Gelir Vergisi biçiminde vergi alıyor ve Hazine bu vergi gelirlerini faiz biçiminde rantiyeye ödüyor, işin özü bu.
(AKP döneminde gelir eşitsizliğinin nedenini özetleyen karikatürüyle Ercan Akyol-editör)
Dış borçlara gelince; Hazine dünyanın en yüksek faiz getirilerinden birini sunuyor yabancı finansal yatırımcıya. Buna rağmen, Merkez Bankası’nın bu ayki verilerine göre, Hazine bir dış borç çevirme sorunu ile karşı karşıya. Zira önümüzdeki 12 ay içinde ülkenin geri ödemesi gereken yaklaşık 181 milyar doları aşan kısa vadeli dış borcu var. (2)
Buna yaklaşık 40 milyar dolarlık yıllık cari açığı da eklediğimizde 12 ay içinde 221 milyar doların bulunması gerekiyor. Havuzda böyle bir para yok. Yeni borçlanmanın önündeki en büyük engel ise ülkenin malum nedenlerden ötürü 720’ye kadar yükselen CDS’leri (risk primleri). (3) Bu da dış borçlanma maliyetlerinin, dolayısıyla da kamunun, halkın ödeyeceği bedelin daha da artacağı anlamına geliyor.
Goldman Sachs’a göre ülkenin yeterli düzeyde döviz rezervi de yok. Zira ticari borç verenler ve diğer merkez bankalarıyla yapılan takaslar (swap) hariç tutulduğunda, Merkez Bankası’nın net rezervleri eksi (-) 63,3 milyar dolara ulaştı. Rezervler sadece 1 haftada 4,8 milyar dolar eridi. (4)
NATO, Yunanistan, Rojava riskleri
Jeopolitik riskler alanına gelince; siyasal iktidar NATO’ya katılmak için başvuran, İsveç ve Finlandiya’nın bu üyeliklerine karşı çıkıyor görünüyor, bu da doğallıkla NATO içinde soğuk rüzgârlar estiriyor.
Ayrıca iktidarın Yunanistan Başbakanı Miçotakis’e yaptığı sert çıkış ve son olarak Suriye’de, özellikle de Rojava’yı hedef alan askeri operasyonlarla ortaya çıkan yeni bir savaş olasılığı TL’nin dolar ve avro karşısında yeniden değer kaybetmesine yol açtı. Öyle ki dolar 25 Mayıs itibarıyla 16.30’u, avro 17.40’ı aştı.
Sonuç: Seçim yaklaşırken iktidar bloku çoklu krizleri derinleştirme riskini almış görünüyor
Artık iktidarın elinde, döviz kurundaki yükselişi önleyebilecek bir araç neredeyse kalmadı. Merkez Bankası rezervlerinin eritilmesi pahasına, kamu bankaları aracılığıyla dövize yapılan arka kapı müdahaleleri ve tasarruf sahiplerini dövizden uzaklaştırıp ‘liralaştırmaya’ yönelten (büyüklüğü 850 milyar lirayı bulan) Kur Korumalı Mevduat uygulamalarıyla bir süredir yapay bir biçimde belli bir düzeyde tutulan döviz kurunun yükselişi artık önlenemiyor.
Bu da ‘enflasyon korumalı devlet tahvili’ gibi fiilen faiz oranlarını yüzde 80’e fırlatan, “şapkadan yeni bir tavşan daha çıkarmak” anlamına gelebilecek, yeni bir takım yolların aranmasına neden oluyor. (5)
Eğer bu da hayata geçirilirse, bunun kaçınılmaz sonucu, lira cinsi mevduatlardan kaçış, daha da önemlisi hızla artmakta olan olarak bütçe açıklarının daha da artması, ülkenin çoklu krizlerine bir de kamu maliyesi krizinin eklenmesi, kısaca halkın daha da yoksullaşması olacak.
Özetle, iktidar bloku, bir kez daha, kısa vadeli çıkarlar için, ülkenin, toplumun uzun vadeli çıkarlarını gözden çıkartmış görünüyor.
Anahtar sözcükler: Çoklu kriz, Döviz krizi, Enflasyon Korumalı Tahvil, Kur, Kur Korumalı Mevduat, Jeopolitik risk, Savaş.
Dip notlar:
-
https://www.dunya.com/kose-yazisi/bu-nasil-borc-yonetimi-ic-borc-faizi-bes-ayda-13-trilyon-artti (23 Mayıs 2022).
-
Kısa vadeli dış borç istatistikleri, Mart 2022, https://www.tcmb.gov.tr (23 Mayıs 2022).
-
https://tr.investing.com/rates-bonds/turkey-cds-5-year-usd-streaming-chart (25 Mayıs 2022).
-
https://www.bloomberg.com/news/articles/turkish-lira-weakens-to-lowest-since-2021-currency-meltdown?srnd=premium-middle-east (24 May 2022).
-
https://www.sozcu.com.tr/2022/finans/bankacilik-sektoru-enflasyon-korumali-tahvil-nedeniyle-endiseli (18 Mayıs 2022).
Yazarımızın daha önce yayınladığımız makaleleri
KONUTTA ÜÇ MÜJDELİ HABER (2) ALTERNATİF BİR KONUT POLİTİKASI NASIL OLMALI ?/22.05.2022
KONUT FİYATLARI VE SURİYELİ SIĞINMACILAR /11.05.2022
EMEK, BARIŞ VE DEMOKRASİ MÜCADELESİ BİR BÜTÜNDÜR / 05.05.2022
UKRAYNA SAVAŞI, GIDA ENFLASYONU, ARTAN YAŞAM MALİYETLERİ VE KAPIDAKİ AÇLIK/17.04.2022
YENİ EKONOMİK MODEL BAŞLAMADAN BİTTİ / 12.04.2022
UKRAYNA SAVAŞI, DÜNYA EKONOMİSİ VE BARIŞ GÖRÜŞMELERİ /03.04.2022
BÜTÇEMİZ HAZİNEMİZ MÜSAİT AMA SİZİN İÇİN DEĞİL /23.03.2022
AYNI GEMİDE DEĞİLİZ / 14 Mart 2022
KAPİTALİZM BİRLEŞTİRİCİ DEĞİL PARÇALAYICIDIR, BÜTÜNLEYİCİ DEĞİL BÖLÜCÜDÜR !/6 Mart 2022
ANADİL, DOĞRUDAN DEMOKRASİ, EKOLOJİ VE EMEK MÜCADELESİ / 21.02.2022
Halkın Beslenme ve Isınma Arasındaki Zor Seçimi / 09.02.2022
TÜRKİYE EKONOMİSİ DÜNYANIN GERİ KALANINDAN NEGATİF AYRIŞMAYA DEVAM EDİYOR !/ 28.01.2022
ENFLASYON YERLİ Mİ GEÇİCİ Mİ YÖNETİM HATASI MI ? /24.01.2022
ENFLASYONU DÜŞÜREMEDİK YERİNE İHRACAT VERELİM/ 11.01.2022
2021’DE EKONOMİK TABLO /10.01.2022
TÜRKİYE EKONOMİSİ DÜNYADA İLK 10’A GİREBİLİR Mİ ?, GİRMELİ Mİ ? /03.01.2022
NASS, FED DERKEN ‘ÖRTÜLÜ’ FAİZ ARTTIRIMI GELDİ!/ 23.12.2021
KUR KORUMALI MEVDUAT VE ÖRTÜLÜ FAİZ ARTTIRIMI ÜZERİNE/ 22.12.2021
TÜRKİYE EKONOMİSİ FİNANSAL KRİZDEN ÖNCEKİ SON DURAKTA / 17.12.2021
SON FAİZ İNDİRİMİNİN NEDENLERİ VE OLASI SONUÇLARI./ 21.11.2021
DEMOKRATİK KATILIMCI BİR HALK BÜTÇESİNE İHTİYACIMIZ VAR./15.12.2021
KÜRESEL İKLİM FİNANSMANI İKLİM YIKIMINI DURDURABİLİR Mİ ?/ 08.11.2021
PROF. DURMUŞ YENİ BİR SAVAŞA GİRMEK YANGINA KÖRÜKLE GİTMEKTİR/ 24.10.2021
DEVLET-SERMAYE SINIFI İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA TÜSİAD’IN YAPTIĞI ÇIKIŞ /21.10.2021
VERGİDE EKLEKTİK POPÜLİZM (MIZRAK ÇUVALA SIĞMIYOR)/ 17.10.2021
İKLİM GÖÇMENLERİ (İKLİM KRİZİ, GÖÇ VE SIĞINMACI İLİŞKİSİ-2)/10.10.2021
EMPERYALİZM VE EYLÜL ASKERİ DARBELERİ : 11 EYLÜL 1973 ŞİLİ VE 12 EYLÜL 1980 TÜRKİYE/11.09.2021
ORTA VADELİ PROGRAM: ORTAYA VASAT PROPAGANDA BELGESİ/ 09.09.2021
İKLİM KRİZİ GELİR EŞİTSİZLİĞİ İLİŞKİSİ /22.08.2021
İKLİM KRİZİ ARTIK BEKLENENDEN ÇOK DAHA YAKIN ! 15.08.2021
ACİLEN ÇÖZMEMİZ GEREKEN 5 TEMEL SORUN /08.08.2021
DENİZE DÜŞEN YILANA SARILIR”DA…/ 01.08.2021
AŞILAMADAKİ SORUN: HALK MI MESAFELİ, İKTİDAR MI YETERİNCE GAYRETLİ DEĞİL ? /30.07.2021
PARANIN İZİNİ SÜR, YOLSUZLUKLARI GÖR! / 19.07.2021
DEMOKRASİYİ SAVUNMAK, KAMUSAL HİZMETLERİ VE KESK’İ SAVUNMAKTIR./ 27.06.2021
KAMU MALİYESİ RAPORU VE BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ BÜTÇEDEKİ ADALETSİZLİKLERİ TESCİL EDİYOR!/23.06.2021
İLK GÜNAHI KİM İŞLEDİ ? / 13.06.2021
YOUTUBE YAYINI : KARANTİNA TV SALYADAN KURAKLIĞA İKLİM YIKIMI VE TÜRKİYE EKONOMİSİ/07.06.2021
BİRİ BÜYÜDÜ, BİRİ KÜÇÜLDÜ BİRİ YENİDEN BULUNDU./06.06.2021
KOLOMBİYA’DA VERGİ İSYANININ ORTAYA ÇIKARDIĞI GERÇEKLER./30.05.2021
YOUTUBE YAYINI: KARANTİNA TV MAFYANIN İKTİSADI, EKONOMİNİN MAFYASI
CARİ AÇIĞA DAYALI BÜYÜMEYE DEVAM / DIŞ BORÇ STOKU VE HEBA EDİLEN 18 YIL (3)/23.05.2021
ÖNCE SOSYAL ADALET /20.05.2021
CARİ AÇIĞA DAYALI BÜYÜMEYE DEVAM / PORTFÖY YATIRIMLARI PARADOKSU (2)/17.05.2021
YOUTUBE YAYINI: KARANTİNA TV: EKONOMİNİN VE YÖNETİMİN PERFORMANSI
CARİ AÇIĞA DAYALI BÜYÜMEYE DEVAM / DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI KURUDU (1)/09.05.2021
SALGINDA 1 MAYIS: RÜYAYI GERÇEĞE DÖNÜŞTÜRMEK HALA MÜMKÜN !/02.05.2021
YOUTUBE YAYINI: KARANTİNA TV BİZ DURURSAK HAYAT DURUR !: SALGIN KOŞULLARINDA İŞÇİ SINIFI /26.04.2021
İNKAR KRİZ GERÇEĞİNİ ORTADAN KALDIRMAYA YETMİYOR/26.04.2021
GELİR DESTEKLİ BİR AYLIK TAM KAPANMA: HEM SAĞLIĞIMIZI, HEM DE EKONOMİYİ KORUMAK İÇİN/18.04.2021
YOUTUBE YAYINI: KARANTİNA TV “COVID SIRASINDA ve SONRASINDA EMEK DÜNYASI”/12.04.2021
DEVLET BÜYÜRKEN KAMUSALLIK HIZLA TASFİYE EDİLİYOR /11.04.2021
“GÜVEN”, “İSTİKRAR” VE “ŞAHLANAN” TÜRKİYE EKONOMİSİNİN TEKNOLOJİ VE SANAYİ TEMELİ/04.04.2021
SÜRÜ BAĞIŞIKLIĞI STRATEJİSİNE DEVAM /25.03.2021
İKTİDAR BLOĞUNUN STRATEJİSİ ÜZERİNE/24.03.2021
YOLSUZLUK ALGISI ENDEKSİNDE 15 PUANLIK KÖTÜLEŞME/22.03.2021
REFORM ALGISINA DEĞİL KÖKLÜ İLERİCİ BİR DEĞİŞİME İHTİYACIMIZ VAR/14.03.2021
COVİD 19 SALGINININ İKİNCİ YARISINDA TÜRKİYE EKONOMİSİ: GERÇEKLER VE ALGI YÖNETİMİ/07.03.2021
“TEMEL GELİR GÜVENCESİ” ZAMANI / 03.03.2021
COVİD-19 SALGINININ İKİNCİ YARISINDA DÜNYA: DÜNYA EKONOMİSİNE İLİŞKİN ÖNGÖRÜLER.
KAPİTALİZM VE SPEKÜLASYON: TESLA, ELON MUSK VE BİTCOİN
HALK VERGİ YÜKÜ ALTINDA EZİLİYOR, VERGİ REKORTMENLERİ İSİMLERİNİ GİZLİYOR!- SERVET VERGİSİ NEDEN VE NASIL ALINMALI ? (8)/07.02.2021
SERVETİ NASIL VE NEDEN VERGİLENDİRMELİYİZ ? (3.BÖLÜM) – EŞİTSİZLİKLER ARTIYOR VE MÜDAHALE GEREKİYOR/03.02.2021
SERVETİ NEDEN VE NASIL VERGİLENDİRMELİYİZ? (2.BÖLÜM): COVİD 19 VE KAMU GELİRİ İHTİYACI/01.02.2021
SERVETİ NASIL VE NEDEN VERGİLENDİRMELİYİZ ? BİRİNCİ BÖLÜM/03.01.2021