YazıPortal Resmi İnternet Sayfasıdır
İlişkili içerikler
“İnsan özgürlüğünün özü, onun hiçbir şeye mecbur edilmemesinde gizlidir.”
J.W Schelling
Yönetmen: Sidney Pollack
Oyuncular: Jane Fonda, Michael Sarrazin, Susannah York, Gig Young, Red Buttons, Bonnie Bedelia, Michael Conrad.
Yapım Yılı: 1969
(Yazının İngilizce çevirisini yazının sonunda okuyabilirsiniz-(You can read the English translation at the end of this article)
Film bir atın koşma sahnesiyle açılır. Aynı anda bir dış ses, dans yarışması anonsuyla kuralları duyurur. Özgürlük ve zorunluluğun tasvir edildiği bu sahneyle yönetmen Sidney Pollack, filmin esprisini bildirir. Özgürce koşmakta olan bir atın tökezleyip ayağını kırması ve onu izleyen ihtiyar adamın ateş ederek atı öldürmesine şahit olan Robert karakterinin (Michael Sarrazin) çocukluğunda yaşadığı bu travma, bazı sembolleri içinde barındırır. Özgürlüğü sembolize eden pastoral ortam yani kır, yerini acımasız rekabetin sahnesi olacak kent mekanındaki bir çadıra bırakmıştır. Özgürlük ve zorunluluğun çatışmasının birlikte gösterildiği bu sahnede çocukluğun özgür günlerinden ayakta kalmaya, tutunmaya çabalayan bireye dönüşen Robert’in hikayesine tanıklık ederiz. Robert tiplemesiyle yönetmen Sidney Pollack, kırlardan kentlere göç etmek zorunda kalan binlerce insanın tutunmak için mücadelesine bir bakış sunar.
Dans yarışması için kuyruğa giren onlarca yarışmacının kendi aralarında yaptığı tartışmada sığırlarla insanların karşılaştırılması, sığırların bile insanlardan daha iyi yaşadıklarına dair sarf ettikleri sözler, Amerikan kapitalizminin 1929 büyük depresyonunda insanlığın düşürüldüğü durumu gözler önüne serer. Filmin eleştirel gerçekçi tonunu bu diyalogla gösteren Pollack, zaman zaman nihilizme kayan anlatı stratejisinin ip uçlarını ortaya koyar. Etkisi 1930’lu yıllar boyunca devam edecek olan büyük depresyonun eşliğinde yaşamak ve ayakta kalmak için yarışmak zorunda bırakılanlar kendi durumlarının farkındadırlar. Bu farkındalık, henüz bir itiraza ve isyana dönüşmediği için birey ve toplum planında açmazı derinleştirir.
Yarışmanın sunucusu Rocky’nin (Gig Young) sözlerinden yansıyan 1500 gümüş dolarlık ödül için belki de aylarca sürecek dans yarışması için dans etmek zorunda olan çiftlerin, insan bedeni dayanısının sınırlarının zorlanmasıdır. Bu zorlanım, filmin dramatik çatışmasının ta kendisidir. Rocky, yoksullaşmanın ağır baskısı altında “refahın” iki adım ötede olduğunu vaaz eden Amerikan başkanı Herbert Hoover’ın devletlü diliyle eziyete dönüşen bir eğlentinin kurbanlarına hitap eder. Bu yanılsamanın yarattığı heyecan, yoksulların dans yarışmasına yönelik yoğun ilgisinin nedenidir. Burjuva bireyin içine sürüklendiği yoksulluk, ondan kurtulmanın yine bireysel mücadele yoluyla olacağı yanılsamasını kuvvetlendirir. Filmin dramatik akışına yön veren bu olguyu, filmin iki başrol oyuncusu Gloria (Jane Fonda) ve Robert (Michael Sarrazin) diyaloğundan yansır. Filmlerde tutunamayan iki oyuncu adayı, son çare olarak yarışmaya katılmak ve dans yarışmasının sonucu hayalini kurdukları büyük ödüle ulaşmak için pisttedirler.
Bir diğer yarışmacı Harry (Red Buttons) denizci olarak katıldığı 1.Dünya Savaşı’ndan vücudunda 32 şarapnel yarası ve hiçbir geliri olmadan emekli olan emekli bir askerdir. Şansını yarışmada arayan diğer yarışmacılar gibi o da yoksulluğun yıkımından kurtulmanın derdindedir.
Yarışmaya katılan bir diğer yarışmacı Ruby (Bonnie Bedelia) gebe bir kadındır. Gerçekte dünyaya getirmek üzere olduğu bebeğine daha iyi bir yaşam kurma hayaliyle yarışmaya katılmıştır. Bir mola sırasında Ruby ile Gloria arasında geçen bir diyalogda Gloria’nın “madem bakacak kadar kazancınız yok, neden bu kötü dünyaya çocuk getirdiniz ?” sözüne alınan Ruby ile yaşadıkları gerilim, dans pistinde çiftler arasında kavgaya dönüşür. Aslında bu durum, yarışmanın ve yıkıcı rekabetin henüz doğmamış bir çocuğun hayatını tehlikeye atabilecek boyuta geldiğinin bir göstergesidir.
Yarışmanın bir aşamasında çiftlerden kendilerine verilen üniformaları giyerek koşmaları istenir. Dans pisti artık çılgın bir koşunun mekanıdır. Yarışmacılardan birbirlerini geçmeleri ve kesinlikle elenecek olan son üç yarışmacı arasında kalmamaları istenmektedir. Filmin bu bölümü, yönetmen Sidney Poiter’ın başarılı yakın plan çekimlerinin etkisiyle birleşerek tempoyu hızlandırır. Kapitalist rekabetin yıkıcı etkisinin bütün çıplaklığıyla aktarıldığı bu sahnelerin sonunda kaybedenler elenir ve kazananlar yorgunluktan bitmiş bir şekilde bitiş çizgisinin az ötesinde yere yığılırlar. Bedenlerin metalaşmasının bir başka boyutu olan yarışma ve ona katılan insanları numaralandırarak tahakküm altına alma, yarışmacı otoriterizmi bütünleyen unsurlardır. Tribünlerde ise heyecan ve coşkuyla yarışmacılara tezahüratta bulunan seyircilerin varlığıyla, Roma’daki gladyatör dövüşlerinin bir benzeri yaşanmaktadır. Seyirciler bedenleri tüketen çılgın amok koşusunun tamamlayıcı ve destekleyici öğesidir.
(Filmin Afişi)
Yarışmanın sunucusu Rocky ile Robert arasında bir mola esnasında geçen diyalogda sınıf düşmüş tiyatro oyuncusu Alice’in (Susannah York) gösterişli elbisesini neden çöpe attığı sorusuna Rocky’nin seyircilerin bu sefaleti izleyip kendilerini iyi hissetmelerini sağladıkları için para ödedikleri bu yüzden gösterişli elbiseyi ortadan kaldırdığı itirafında bulunur. Kendileri kadar sefilleşmiş yarışmacıları seyrederek gündelik sıkıntılarından kurtulan yoksullar, bu sefaletle özleşleşebilmek için yarışmacıların da kendilerine benzemelerini talep etmektedirler. Rocky’nin bu otoriter tutumunu gösterinin metalaşması biçimlendirmektedir. Yarışmanın seyirciye verdiği haz ile yarışmacıların ayakta kalma ve ödüle erişme arzusunun yıkıcı hızı birleşir ve bu atmosfer seyirciler açısından bir tür uyuşturucu işlevi gören bir izleğe dönüşür. Bu diyalektik, yarışmanın neden bu kadar izleyiciyi kendine çektiğini de açıklamaktadır. Yarışmanın bedenleri tüketen etkisi yarışmacıların birer ikişer çökmesine neden olur. Sahnede şarkı söyleyen gebe kadın Ruby, söylediği şarkı karşılığında seyircilerin piste fırlattıkları bozuk paraları yerden toplarken yaşadığı aşağılanmayı önemsemez.
Gloria dans partneri Robert’in Alice ile yaşadığı cinsel yakınlaşma sonucu partner değiştirerek dansa devam eder. Joel, dansı izlemeye gelen Holywood yapımcılarından bir rol kapma çabasındaki yarışmacılardandır. Sonunda istediği olur ve bir filmde iş bularak Gloria’yı ve yarışmayı terk eder. Denizci Harry partnerinin yorgunluktan tükenmesiyle boşta kalır ve mecburen Gloria’nın partneri olur. Bir başka maratonda yarışırken artık koşamayacak kadar yaşlanan Harry’nin kalbi koşuyu kaldıramaz. Güvencesiz bir savaş gazisinin bu trajik sonu ve acımasız bir yarışın kurbanına dönüşmesiyle filmin dramatik çatışmasına yeni bir halka eklenir.
Rocky’nin Gloria ve Robert’e pistte yapacakları göstermelik evlilik teklifi şova yeni bir boyut katmak isteyen ve yarışmacıların sömürüsünden daha fazla kar elde etmenin derdinde olan kapitalistin tutumunu yansıtır. Teklif Gloria tarafından reddedilir.
Yaşadıkları yüzünden yarışmayı terk eden Gloria’nın sürüklendiği ağır bunalım ve çıkışsızlıktan kaynaklı ölme isteği, kapitalizmin birey üzerinde yarattığı ağır tahribatın etkisidir. İş bulamayan, filmlerde rol verilmeyen ağır ve tüketici bir yarışmayı da bedensel ve ruhsal tükenmişlik nedeniyle terk etmek zorunda kalan Gloria’yı öldürmesiyle Robert filmin başında yaşadığı travmaya geri döner. Travma ve anı döngüsü böylece tamamlanır. Kendisini tutuklayan polisin Gloria’yı neden öldürdüğü sorusuna Robert’in yaşadığı şokla verdiği “Atları da vururlar değil mi ?” cevabı, yoksulluktan kurtulmaya çabalayan bireyin acı dolu itirafı gibidir. Hemen bütün oyuncularının rollerine bürünmedeki başarısıyla bütünlüğe ulaşan Atları da Vururlar, başrol oyuncusu Jane Fonda’nın sinema kariyerinde daha sonra rol alacağı politik filmler serisinin de ilk filmidir.
(Yönetmen Sydney Pollack ve aktris Jane Fonda film setinde)
Yönetmen Sidney Pollack’ın kapitalizmin 1970’li yıllarda yaşadığı bunalımla sarf ettiği “Zaman döngüseldir. Acımasız olaylar yaşıyoruz ve hiçbir şey öğrenmiyoruz, dersimizi almıyoruz. 1932’deki Büyük Bunalım1 tekrarlanıyor. Sonuç belki iyi olacak ya da insanlar birbirlerini yok edecekler” sözlerinden yansıyan eleştirisine koşut olarak, Amerika’nın Vietnam depresyonunu yaşadığı ve neredeyse bütün kurumlarının eleştirel tutum aldığı 1968-1971 arasındaki sosyal-siyasal koşulların bir ürünü olmasıyla sinema tarihinde yer etmiş bir yapım. Pollack’ın eğlence kapitalizminin kurbanlarını olanca gerçekliğiyle beyaz perdeye aktardığı Atları da Vururlar, bugün örneğine pek sık rastlamadığımız türden bir eleştirel gerçekçilik klasiği… Filmin uyarlandığı romanın yazarı Horace Mc Coy’un eserinin değerinin çok sonra farkına varılması herhalde tarihin garip bir cilvesi olsa gerek. Atları da Vururlar‘ın tartışmaya açtığı eğlence kapitalizmi, bugün başka biçimler altında devam ediyor.
Ümit ÖZDEMİR
Ocak 2021
1https://tr.wikipedia.org/wiki/Büyük_Buhran
The film opens with a scene of a horse running. At the same time, an external voice announces the rules of the dance competition. With this scene depicting freedom and obligation, director Sidney Pollack announces the film’s joke. The character Robert (Michael Sarrazin), who witnesses a horse running freely stumbling and breaking its leg, and the old man following him shooting and killing the horse, is traumatised in his childhood, and this trauma contains some symbols. The pastoral environment, the countryside, which symbolises freedom, has been replaced by a tent in the urban space, which will be the stage of ruthless competition. In this scene, where the conflict between freedom and necessity is shown together, we witness the story of Robert, who transforms from the free days of childhood into an individual struggling to survive and hold on. With the characterisation of Robert, director Sidney Pollack offers a glimpse into the struggle of thousands of people who had to migrate from the countryside to the cities in order to hold on.
The comparison between cattle and humans in the dialogue between dozens of contestants queuing for the dance competition, and the words they say that even cattle live better than humans, reveal the state of humanity during the 1929 great depression of American capitalism. Pollack, who shows the critical realist tone of the film with this dialogue, reveals the clues of the narrative strategy that occasionally shifts towards nihilism. Those who are forced to compete to live and survive during the Great Depression, the effects of which will continue throughout the 1930s, are aware of their situation. This realisation deepens the dilemma for the individual and society, as it has not yet turned into an objection and rebellion.
Reflected in the words of Rocky (Gig Young), the host of the competition, is the pushing of the limits of the human body’s endurance by the couples who have to dance for the 1500 silver dollar prize for a dance competition that may last for months. This strain is the dramatic conflict of the film. Under the heavy pressure of impoverishment, Rocky addresses the victims of a pastime that turns into a torment with the statist language of the American president Herbert Hoover, who preaches that ‘prosperity’ is two steps away. The excitement created by this illusion is the reason for the intense interest of the poor in the dance competition. The poverty into which the bourgeois individual is dragged reinforces the illusion that the way out of it is through individual struggle. This phenomenon, which directs the dramatic flow of the film, is reflected in the dialogue between the two leading actresses Gloria (Jane Fonda) and Robert (Michael Sarrazin). The two aspiring actors, who cannot make it in the films, are on the dance floor as a last resort to participate in the competition and to reach the big prize they dream of as a result of the dance competition.
Another contestant, Harry (Red Buttons), is a retired soldier who retired from World War I as a sailor with 32 shrapnel wounds in his body and no income. Like the other contestants who seek their luck in the competition, he is also trying to escape the ravages of poverty.
Another contestant Ruby (Bonnie Bedelia) is a pregnant woman. In reality, she participated in the competition with the dream of making a better life for the baby she was about to give birth to. In a dialogue between Ruby and Gloria during a break, the tension between Ruby and Gloria, who is offended by Gloria’s words ‘If you don’t earn enough to take care of it, why did you bring a child into this bad world?’ turns into a fight between the couples on the dance floor. In fact, this situation is an indication that the competition and destructive rivalry has reached a level that can endanger the life of an unborn child.
At one stage of the competition, the couples are asked to run in the uniforms given to them. The dance floor is now the venue for a crazy run. The contestants are asked to overtake each other and definitely not to be among the last three contestants to be eliminated. This part of the film, combined with the effect of director Sidney Poiter’s successful close-up shots, accelerates the pace. At the end of these scenes, in which the destructive effect of capitalist competition is conveyed in all its nakedness, the losers are eliminated and the winners collapse on the ground just beyond the finish line, exhausted. The competition, which is another dimension of the commodification of bodies, and the domination of the people participating in it by numbering them are the elements that complement competitive authoritarianism. In the stands, with the presence of spectators cheering the contestants with excitement and enthusiasm, a similarity to the gladiator fights in Rome is experienced. The spectators are the complementary and supportive element of the mad amok run that consumes bodies.
In a dialogue between Rocky, the host of the contest, and Robert during a break, when asked why he threw away the flamboyant dress of Alice (Susannah York), a downtrodden theatre actress, Rocky confesses that the audience pays money to watch this misery and feel good about themselves, and that is why he threw away the flamboyant dress. The poor, who get rid of their daily troubles by watching the contestants who are as miserable as they are, demand that the contestants become like them in order to identify with this misery. This authoritarian attitude of Rocky is shaped by the commodification of the show. The pleasure that the contest gives to the audience and the destructive speed of the contestants’ desire to survive and reach the prize combine and this atmosphere turns into a spectacle that functions as a kind of drug for the audience. This dialectic also explains why the contest attracts so many viewers. The body-consuming effect of the contest causes the contestants to collapse one by one. Ruby, a pregnant woman who sings on the stage, does not care about the humiliation she experiences while picking up the coins thrown by the audience on the floor in return for her song.
Gloria continues to dance by changing partners as a result of her dance partner Robert’s sexual intimacy with Alice. Joel is one of the contestants trying to get a role from the Hollywood producers who come to watch the dance. He finally gets what he wants and leaves Gloria and the competition by getting a job in a film. Harry, a sailor, is left idle when his partner is exhausted and becomes Gloria’s partner out of necessity. While competing in another marathon, Harry’s heart fails him as he is too old to run anymore. This tragic end of a precarious war veteran and his transformation into a victim of a ruthless race adds a new link to the dramatic conflict of the film.
Rocky’s marriage proposal to Gloria and Robert on the track reflects the attitude of the capitalist who wants to add a new dimension to the show and who is interested in making more profit from the exploitation of the competitors. The proposal is rejected by Gloria.
Gloria, who leaves the competition because of what she has been through, is dragged into a severe depression and her desire to die due to the lack of an outlet is the effect of the severe damage caused by capitalism on the individual. Robert returns to the trauma he experienced at the beginning of the film when he kills Gloria, who cannot find a job and has to leave a heavy and consuming competition in which she is not given a role in films due to physical and mental exhaustion. The cycle of trauma and memory is thus completed. Robert’s shocked response to the question of the police officer who arrests him as to why he killed Gloria, ‘They shoot horses too, don’t they?’ is like the painful confession of an individual struggling to get out of poverty. Achieving unity with the success of almost all the actors in their roles, They Shoot Horses too, is also the first film of the series of political films in which the leading actress Jane Fonda would later take part in her film career.
Gloria, who leaves the competition because of what she has been through, is dragged into a severe depression and her desire to die due to the lack of an outlet is the effect of the severe damage caused by capitalism on the individual. Robert returns to the trauma he experienced at the beginning of the film when he kills Gloria, who cannot find a job and has to leave a heavy and consuming competition in which she is not given a role in films due to physical and mental exhaustion. The cycle of trauma and memory is thus completed. Robert’s shocked response to the question of the police officer who arrests him as to why he killed Gloria, ‘They shoot horses too, don’t they?’ is like the painful confession of an individual struggling to get out of poverty. Achieving unity with the success of almost all the actors in their roles, They Shoot Horses too, is also the first film of the series of political films in which the leading actress Jane Fonda would later take part in her film career.
Director Sidney Pollack’s statement about the crisis of capitalism in the 1970s: ‘Time is cyclical. We experience brutal events and we don’t learn anything, we don’t learn our lesson. The Great Depression of 19321 is being repeated. Maybe the outcome will be good or people will destroy each other’, it is a production that has a place in the history of cinema as a product of the social-political conditions between 1968 and 1971, when America experienced the Vietnam depression and almost all its institutions took a critical stance. Pollack’s realistic portrayal of the victims of entertainment capitalism is a classic of critical realism, the likes of which we do not come across very often today… It must be a strange quirk of history that the work of Horace Mc Coy, the author of the novel from which the film was adapted, was only realised much later. The entertainment capitalism that Horses Shoot Too continues today under different forms.
